Dag 11: onmetelijk en oeroud

Beste vrienden,

Op de laatste dag van onze reis zijn enkele studenten al vroeg op. Uitkijkend op de Ramon krater aanschouwen ze de opkomende zon. De andere studenten genieten wat langer van hun nachtrust. Na een eenvoudig maar vullend Bedoeïenenontbijt, begeven we ons gezamenlijk naar het Visitors Centre van Maktesh Ramon. Vanwege het hoge aantal bezoekers moeten we deze activiteit laten schieten. Echter, zoals vaker bewezen is het flexibiliteitsgehalte van zowel leider als groep hoog. We houden het daarom op een korte wandeling langs de Ramon krater met een fantastisch uitzicht. De woestijn is een plaats van eenzaamheid. Dor en zonder afleiding. De onmetelijkheid van de lucht en de horizon doet het besef van onze kleinheid groeien.

Niet zelden stemt het doorstaan van de woestijn tot dankbaarheid vanwege de doorstane beproeving. Zo geldt het ook docent en student. Vanuit Maktesh Ramon rijden we dankbaar noordwaarts naar het National Park Ein Avdat: een ‘museum van Gods schepping’, zoals onze gids het verwoordde. Niets is minder waar. Naarmate de vermoeiende wandeling onder de strakblauwe hemel vordert, wisselen geuite superlatieven en gesprekken over Gods geweldig zichtbare hand zich af.













Buschauffeur Kaid rijdt ons vervolgens naar een wegrestaurant die we met alle liefde overvallen. Zodra iedereen beschikking heeft over drinken en een machtige sandwich, verruilt de wanorde zich weer voor rust en kalmte. Verzadigd en al rijden we naar onze laatste activiteit: De opgravingen te Lachis. We worden op de Tel rondgeleid door een jonge gids. De Engelse archeoloog Albright leidde een serie opgravingscampagnes te Lachis in 1932 in. Tot op de huidige dag blijft het relevant om op deze Tel te graven. De opgravingsheuvel bestaat uit verschillende lagen, daterend van de vroege Bronstijd tot de Perzische tijd. Vanwege de strategisch gunstige ligging van de stad hebben vele grootmachten om deze stad gevochten. Oorlogsmateriaal zoals helmen en wapens geven daar een goed beeld bij.
Een opmerkelijke vondst die vorig jaar werd gedaan betreft een onvervalste toiletpot. Hoewel we gehoopt hadden de pot met eigen ogen te mogen aanschouwen, moesten we het doen met de uitleg ervan. De toiletpot was geplaatst nabij het altaar van een tempel, ter ontheiliging van de gewijde ruimte. Fascinerend is overigens, dat de vondst nieuw licht werpt op een tekst uit het Oude Testament. In 2 Koningen 10:27 wordt namelijk gesproken over een beerput, die dezelfde functie heeft als de gevonden pot in Lachis: ontheiliging. Even verderop de heuvel, voltrok zich bijna een ander historisch feit. Professor Peels was ervan overtuigd een Hebreeuwse letter op zijn opgeraapte potscherf te lezen. De gids meende dat het slechts wat vuil was. Vuil lijkt soms op letters. Helaas.
De stemming was er die avond overigens niet minder om. Integendeel. Aangekomen in Tel
Aviv-Jaffa hebben we samen, studenten en docenten, buschauffeur en gids, een geweldige feestmaaltijd gehad en de reis afgesloten. Een reis vol van rijke zegen van God, onze Bewaarder.

Dag 10: De woestijn in

Beste blogvrienden,

We hebben weer een prachtige dag achter ons die vooral in het teken van ont- en inspanning en vakantie stond. Een wat minder geestelijk intensieve dag, maar des te meer was het een fysiek intensieve dag. Een kort verslag.

We begonnen vandaag bij de grotten van Qumran. Dit is de plaats waar de zogenaamde Dode Zeerollen gevonden zijn. Deze vondst heeft veel betekend voor de bijbelwetenschappen. Het was goed om deze grotten te zien, zeker als (aanstaande) theologen. We hebben van een afstand de grotten bekeken en enige uitleg gekregen over de nederzetting van de Essenen, die waarschijnlijk een grote rol hebben gespeeld bij de totstandkoming van de Dode Zeerollen.

Na het bezoek aan Qumran zijn we met de bus naar Ein Gedi gegaan. Dit is een oase, middenin de woestijn. Het bekende verhaal uit 1 Samuël 24 waarbij David de slip van de mantel van Saul afsneed vond hier plaats. Een groep heeft een flinke hike gemaakt door de bergen van Ein Gedi. Het was een unieke ervaring voor velen van ons om in een oase te zitten en het was bovendien een flinke inspanning.

Na Ein Gedi zijn we naar Massada gegaan. Van deze plaats wordt verteld dat het een belangrijke plaats was ten tijde van de joodse opstand. Het bekende verhaal van de massaslachting onder joden vond hier volgens Flavius Josephus plaats. Ook hier zijn we gaan wandelen, maar niet nadat we de berg op waren gekomen met hulp van een kabelbaan. Nadat we de berg via het slangepad hadden verlaten, zijn we met de bus naar de Dode Zee vertrokken, die we al de hele dag hadden zien liggen in de verte. Daar hebben we gezwommen, of beter gezegd: gedreven. Een enkele reisgenoot zei dat hij zich een zeilboot voelde, dankzij de sterke wind. Het was in ieder geval een bijzondere ervaring om te drijven op water. Na een koude douche gingen we ongezouten verder richting de Bedoeïenen.

Onderweg zijn nog boodschappen gedaan voor bij het kampvuur waar ondergetekenden op dit moment bij zitten. Het is bijzonder gezellig bij de Bedoeïenen. Vermeldenswaardig is ook dat we in de grootste krater ter wereld zitten. Morgen, bij zonsopgang, zullen we deze pas kunnen zien, omdat we in het donker aangekomen waren. Voor nu rest ons een avond vol gezelligheid en daarna een wat primitiever slaapvertrek dan de afgelopen dagen.

Morgen is alweer de laatste dag. We hebben vandaag ook teruggeblikt op de dagen die achter ons liggen en dat was een moment waarop iedereen werd herinnerd aan de vele zegeningen die we deze dagen mochten ontvangen. We zijn een tevreden reisgezelschap en ondanks de nodige moeheid en ongemakken zitten we tevreden aan een kampvuur.

Jasper de Kok & Arjan van den Os

Dag 9: De herdertjes en de muur

Het is toch heerlijk als je bij je ontbijt andere broeders en zusters in de Heer tegenkomt? Vandaag begon het programma om kwart voor acht aan het ontbijt. Met een mooie quote van een Poolse broeder in onze oren geknoopt, -''everything is God's grace''- stapten we rond half negen de bus in. We vertrokken in de richting van Bethlehem naar onze eerste bestemming: Shepherds Field.

We waren ondertussen op Palestijns grondgebied. Dat kon je duidelijk merken aan de checkpoint die we passeerden. We kwamen aan bij de kerk waar naar alle waarschijnlijkheid de herders zijn bezongen door de engelen. Deze kerk staat op Franciscaner domein en is door de architect Barluzzi ontworpen, die ook andere kerken heeft ontworpen. We liepen een rondje door deze prachtig beschilderde kerk en gingen vervolgens richting een soort uitkijkpunt waar we over de, nu bebouwde, velden van Efratha uitkeken. Daar werd de geschiedenis van de herders en de engelen naar Lukas 2 gelezen. Na het zingen van het 'ere zij God' stapten we vervolgens de bus weer in.

Rond tienen reden we verder naar de Geboortekerk die zich in een ander gedeelte van Bethlehem bevindt. Deze kerk kun je alleen binnengaan door te bukken, aangezien de ingang vrij laag is. Een les nederigheid is nooit verkeerd! We liepen door een Grieks-orthodox en een Rooms-Katholiek gedeelte. In het Rooms-katholieke gedeelte konden we de grot van Hieronymus bezoeken, wat de meeste van ons dan ook gedaan hebben. Daarna stapten we weer in de bus, die ons dit keer naar het Bethlehem Bible College (BBC) bracht.

We kregen een algemene lezing over het BBC is opgericht. Wat ik zelf wel mooi vond, is wat onz
e spreekster zei: ''you came not only as tourists to see the dead stones, but you came also to see the living stones''. Het conflict tussen Israël en Palestina is enorm ingewikkeld en we hebben al snel onze antwoorden klaar. Maar juist in deze tijd is het zo belangrijk om met eigen ogen te zien wat dit conflict nu inhoudt, zodat je een goed genuanceerd beeld neer kunt zetten.

Voor de lunch zaten we onder het gehoor van een Palestijnse christen. Hij bracht het politieke vraagstuk tussen Israël en Palestina dichterbij.  Want hoe zit het met de Palestijnse christenen in Palestina en wat zegt de Bijbel eigenlijk over Israël en Palestina?
Werd het door deze lezing klip en klaar hoe je over Israël en Palestina moet denken? Nee, niet echt. Voor mij persoonlijk werd het alleen maar ingewikkelder. Maar eerst: lunch!

Na de lunch vertelden Marleen en Ilja Anthonissen over hun verbondenheid met Israël en over het dienstbaar zijn in het Heilige Land. Ze proberen bruggen te slaan tussen Joden en Palestijnse christenen en een nuance aan te brengen tussen deze twee groepen. Vermoeiend, maar wel belangrijk. (dit slaat op het werk wat ze doen, niet op de lezing zelf, red.) Voor verdere informatie over de familie Anthonissen; over hun werk kunt u lezen op: https://www.kerkinactie.nl/projecten/uitgezonden-medewerkers/ilja-en-marleen-anthonissen  

Rond half twee kregen we een lezing door de voorzitter van de verzoeningsbeweging Musalahah. Deze beweging zet zich vooral in om verzoening tussen groepen te bewerkstelligen. We kregen een beeld bij het belang dat verzoening met zich meedraagt. Verzoening is niet per se makkelijk te bereiken, zeker niet als beide partijen op hun kamelen blijven zitten. Bid voor de vrede en rechtvaardigheid tussen Israël en Palestina!

ingang van het vluchtelingenkamp

Na deze lezing splitsten we de groep op. De ene groep ging naar Jemima, een christelijk huis voor (meervoudig)gehandicapten, en de andere groep ging naar een vluchtelingenkamp. In Jemima kregen we een rondleiding door het huis en bezochten we een kinderafdeling. Het was indrukwekkend om de kinderen te zien, omdat je in je achterhoofd weet dat ze door hun ouders niet gewild zijn.





Vervolgens reden we naar een checkpoint bij de muur tussen Palestina en Israël om de rest van de groep op te halen waarna we naar het hostel vertrokken. Na het eten was het de laatste avond om van het mooie Jeruzalem te genieten. Layla tov!

Dag 8: Israëls vroege en recente geschiedenis & een rabijnse lezing van het Nieuwe Testament

Wij zijn hier in Israël niet alleen om meer te weten te komen, maar vooral om iets te ervaren. Vandaag hebben we iets ervaren van de geschiedenis van Israël. Dat is een geschiedenis van prachtige hoogtepunten, maar ook van diepe dieptepunten.

De dag begon met de geschiedenis van Israël van zo'n drieduizend jaar geleden - de tijd van het koningschap van David. Een duidelijk hoogtepunt in de bijbelse geschiedenis van Israël: het volk was een eenheid, had een grote macht in de regio én bovenal: had een vorst die de HEER diende. Dit is wat we wéten, maar we hebben dit ook kunnen erváren. We hebben op de plek gestaan, waar zich zeer waarschijnlijk het paleis van David bevond. En als we om ons heen keken, zagen we de bergen die de stad Jeruzalem beschermden. Met een beetje inbeelding hoorden we David op zijn harp spelen en Psalmen zingen. De plek waar we dit alles meemaakten is de City of David. Dit is een heuvel die buiten de huidige muren van Jeruzalem ligt, maar archeologen hebben het zeer aannemelijk weten te maken dat dit wel degelijk de plaats was, waar zich de oude Davidsstad bevond.

Tweehonderd jaar na David was Hizkia koning. Hij heeft ons een tunnel nagelaten die de stad Jeruzalem met waterbronnen verbindt. Door deze tunnel trokken de strijdbare helden uit onze groep richting de vijver van Siloam. In de tunnel stond een flinke laag water. Voor de zwakkelingen uit de groep, die bang waren om nat te worden, werd daarom een alternatieve route via een droge tunnel aangeboden.
Vanaf de vijver van Siloam trokken we - weer door een tunnel - naar de overblijfselen van het complex van de Herodiaanse tempel. De Herodiaanse tempel is de tempel zoals die eruit zag in Jezus´ tijd. Het bekendste overblijfsel van de tempel is de zogenaamde klaagmuur. Het tempelcomplex was echter vele malen groter dan alleen de tempel. We kregen een kleine impressie van de grootsheid en glorie van dit enorme bouwwerk. Zo konden we met eigen ogen de restanten van de muren en triomfbogen zien, maar ook door een maquette en een animatie kregen we een goed beeld.
Het is lastig onder woorden te brengen wat we ´s middags hebben ervaren. De middag stond namelijk in het teken van de haat tegen het Joodse volk, die zijn kristallisatiepunt heeft gevonden in de Holocaust of Shoa. Ter herdenking van dit dieptepunt in de geschiedenis van het Joodse volk is Yad Vashem opgericht. Een monument dat als doel heeft dat de slachtoffers van de Holocaust nooit
vergeten worden, maar ook om hen te eren die Joden hebben gered. Wandelend door het monument kijk je het kwaad recht in de ogen. Er worden getallen genoemd van een niet te bevatten grootheid, maar in persoonlijke verhalen van Holocaustoverlevenden komt de ellende ook zeer dichtbij. Na twee uur door Yad Vashem gelopen te hebben, trokken we per bus naar een zaal waar we Holocaustoverlevenden konden spreken. We werden bemoedigd door hun moed en doorzettingsvermogen en ontroerd door de ellende die ze hebben meegemaakt.

Nu was het tijd voor rust en een stevige maaltijd. ´s Avonds was er namelijk nog een activiteit gepland. We kregen een lezing waarin we de gelijkenissen van Jezus leerden lezen met de ogen van een rabbijn. Eerst bekeken we een aantal gelijkenissen die door rabbijnen uit de tijd van Jezus verteld werden. Opvallend waren de overeenkomsten qua literaire, culturele en agriculturele achtergrond. Vervolgens zoomden we in op de gelijkenis van de verloren zoon. Vanuit rabbijns perspectief kregen we een veel dieper begrip van de betekenis van deze gelijkenis. We leerden hoe bizar het is dat de vader zijn zoon al tijdens zijn leven de erfenis geeft. We zagen hoe diep de jongste zoon was gezonken, dat hij de varkens moest voeren. En we leerden meer over de grootheid van Gods genade, als een zondaar terugkeert tot hem. Dát is wat deze gelijkenis ons leert en vanuit het Oude Testament en de rabbijnse traditie, kunnen we dit nog dieper verstaan.
Al met al hebben we heel wat ervaren vandaag. Nu is het tijd om te rusten en ons gereed te maken voor onze volgende dag, waarop we Bethlehem hopen te bezoeken.

Dag 7: Op de koffie bij onze oudste broer

Wellicht verwachten jullie als trouwe lezers van deze blog een verslag van onze zondag in Jeruzalem in de vorm van twee preekverslagen en een middagdutje. Dan moeten wij u teleurstellen. Ja, we hebben de dag geëindigd met een dienst in het Zweedse Theologische Seminarie onder leiding van prof. Kater. We hebben onze oren te luister gelegd bij Psalm 100, met als preektekst: "Dient de HEERE met blijdschap, komt voor Zijn aangezicht met vrolijk gezang." De rest van de dag hebben we echter een uniek zondagsprogramma mogen genieten.

Rond kwart voor zeven rammelt de wekker ons wakker. Een blik op en van de klok waarschuwt ons dat het niet verstandig is om het hoofd nog een keer in het kussen te laten zinken. We worden geacht voor zevenen aan het ontbijt te starten. Een bijzondere dag ligt voor ons. We zijn uitgenodigd om te studeren op het Joods Theologisch Seminarie (Engelse afkorting is JTS), ook bekend als het Schechter Instituut in Jeruzalem. We beginnen de dag als groep in The Post door stil te staan bij het op waarde schatten van Jezus. We lezen van een anonieme vrouw (volgens Johannes is het Maria, de zus van Lazarus en Martha) die Jezus zo veel waarde toekent dat alle discipelen protesteren. Een van de discipelen, Judas Iskariot, kent Jezus een andere waarde toe, die door de profeet Zacharia op een ironische wijze een heerlijke prijs genoemd wordt en daarmee lijnrecht staat tegenover de zalving door Maria. We worden opgeroepen om over deze vraag na te denken: hoeveel waarde ken ík aan Jezus toe?!

Op het Seminarie worden we hartelijk ontvangen. Vol verwachting zien we uit naar wat komen gaat. De opleiding wordt in de introductie getypeerd als conservatief. Er wordt geprobeerd om de Tenach (bij ons bekend als het Oude Testament) op een traditionele rabbijnse én op een moderne academische manier te bestuderen. Dat dit uitermate boeiend was, bleek in de loop van de dag. De reden om bezig te zijn met de heilige teksten is om omgang met God te hebben. Met dat de tempeldienst onmogelijk werd, kwam de bestudering van teksten in de plaats van de offerdienst. De introductie eindige met een korte kunsttentoonstelling, waarna we een lezing kregen van rabbi Frankel.

Deze lezing draaide om drie vragen: 1. Wanneer en waarom koos God één volk en waarom uitgerekend de Joden? 2. Kunnen anderen deel worden van Israël en zo ja, op welke manier? 3. De derde vraag is wat het betekent om als Israël uitverkoren te zijn. Is het een voorrecht, een gave, of is het een opdracht? We gingen uit elkaar om deze vraag door te spreken. We werden verdeeld in tien groepen, zodat elke groep een Joodse student had. Het was bijzonder om te merken dat het geen enkel probleem was om samen de Schriften in te gaan. Het was voor ons en voor hen een heel vertrouwde manier om de roeping van Abraham in Genesis 12:1-3 uit te leggen tegen de achtergrond van de voorgaande hoofdstukken. Hier bleef het echter niet bij, het ontstaan van het volk Israël kent meerdere momenten dan de roeping van Abraham. We keken naar teksten waarin God Israël als volk verkoos toen Hij hen uit Egypte leidde. Maar de reden hiervan? De Bijbel zelf geeft geen enkele reden, behalve dat God hen uit vrije wil en liefde verkoos. Zij waren het volk dat God wilde zegenen, om een zegen te zijn voor alle volken. Zij werden gezegend en geheiligd, net als de zevende dag (de sabbat) gezegend en geheiligd werd (Genesis 2:3). Hierin zien de Joden dat de verkiezing van het Joodse volk al terug gaat op de schepping! De sabbat was door God al 'geschapen', zodat het Joodse volk die later kon onderhouden. Hierin ligt ook de mogelijkheid voor de heidenen om te delen in het volk van Israël, volgens Jesaja 56. De Tenach is echter niet eenduidig in de relatie van Israël tot de omliggende volkeren, maar dat biedt juist de mogelijkheid om er over te discussiëren. Iets wat voor de Joden geen straf is...

Na een korte pauze, werden onze oren gestreeld door de vertrouwde stem van onze oudtestamenticus professor Peels. Hij legt uit welke gedachten er zijn over Israël vanuit christelijk perspectief. Israël is en blijft een speciaal volk met een bijzondere positie. Israël is de eerstgeborene zoon. God kan en zal Israël nooit opgeven (Hosea 11:1-11). Tegelijkertijd zijn er in de Tenach hier en daar lichtpuntjes voor een universeel perspectief. Ook de heidenen zullen gezegend worden, zelfs zo dat Israël niet de eerste maar de derde wordt genoemd (Jesaja 19:23-25). We gingen in dezelfde groepen uiteen om aan de hand van Hosea 11 na te denken over het wezen en de eigenschappen van God. Ook keken we naar een interessante ontwikkeling in de vertalingen van Jesaja 19. De gedachte dat ook andere volken gezegend worden, naast en wellicht vóór Israël, is offensief. Zeker als men bedenkt dat uitgerekend die volken genoemd worden die Israëls grootste vijanden en bedreiging waren (Assyrië en Egypte). Daarom zijn de teksten zo geïnterpreteerd en vertaald (in de Griekse en Aramese vertaling) dat het nog steeds gaat om Israël die door God gezegend wordt.

Een overvloedige lunch werd ons voorgeschoteld. En een goede maaltijd gaat vergezeld met goede gesprekken. Een studente die besloten heeft om rabbi te worden en moeite heeft met een vaderlijke beleving van God, een student die zich zorgen maakt om de secularisatie binnen het Jodendom, het is erg herkenbaar. Joden worstelen deels met dezelfde problemen als de kerk en juist daarom kunnen we veel van elkaar leren!

Nog één lezing en groepsbespreking ligt voor ons. Paul Mandel leidt ons in een hoog tempo in op een interessante Midrash op Genesis 12:1-3. Deze Midrash van Rabbi Isaac wordt in de loop van de eeuwen op diverse interessante manieren uitgelegd. Alles gaat om de vraag waarom God voor Abraham koos. Wellicht omdat Abraham een briljante astroloog was (te vergelijken met Einstein) en God zijn wijsheid en kennis beloonde met hem te verkiezen (een soort Nobelprijs). Was Abraham degene die God door de schoonheid en orde van de zon, maan en sterren ontdekte?  Of was het vanwege de vroomheid en Abraham en zijn zorg voor de mensen die onder dreigden te gaan in goddeloosheid? Voordat we het goed en wel beseften raakten we intens betrokken in een heuse Joodse manier van het bestuderen van Bijbel en rabbijnse literatuur. We werden als vanzelf meegetrokken in een denkwereld die ons totaal vreemd is. Wat een ervaring, en dat midden in Jeruzalem! 

Over ervaringen gesproken. Geen pen (of in dit geval typapparaat) kan beschrijven wat we in de loop van de dagen ervaren. Het is allemaal super gaaf, indrukwekkend en overweldigend. Het is moeilijk uit te drukken hoe geweldig de cultuur, de historie en de natuur hier is. Niet alleen het landschap, maar ook de dieren (ik zal u de namen van alle bijzondere en schitterende vogels die we in afgelopen week gezien heb besparen). Wie had ooit gedacht dat het mogelijk was om in een Arabische wijk in het Oude Jeruzalem te voetballen met Arabische jongeren? Het is nog nooit zo leuk geweest om de bal het veld uit te trappen, niet alleen omdat we zo minder vaak doelpunten tegen kregen (zij waren super goed...), maar ook omdat we zo de eeuwenoude stadsmuur konden raken! En we zijn nog lang niet aan het eind van ons avontuur... Nog vier dagen te gaan!

E.M.

Dag 6: Sjabbat Sjalom!

Na een aantal volle en indrukwekkende dagen, volgde een heerlijke dag van rust! De viering van de Sjabbat hebben we meegemaakt. In drie verschillende Messias belijdende gemeenten hebben we de vieringen meegemaakt. Diverse soorten gemeenten werden bezocht en het is boeiend om verhalen en ervaringen uit te wisselen. We bezochten een traditionele synagogedienst, een dienst die wat liturgie betreft veel weg heeft van de 'Nederlandse' eredienst en één met een meer 'evangelische' insteek. De diensten konden in grote mate gevolgd worden, omdat de liederen meestal in het Engels weergegeven werden en de preek vertaald werd naar het Engels. Opvallend was de vreugde waarmee mensen de liederen zingen en de saamhorigheid die in de diensten te proeven is. Wie dacht na anderhalf uur weer buiten te staan, had het mis... De diensten duren hier gerust twee uur. Door de nodige afwisseling in de liturgie blijft het wel boeiend.
Na de diensten was er ruimte voor ontmoeting met de mensen. Dit onder het genot van een kop koffie met koek of lunch. Gastvrijheid is voor deze mensen erg belangrijk! De gesprekken waren over het algemeen in het Engels, maar soms ook zomaar in de moedertaal. We hebben hier inmiddels de nodige Nederlandse Joden ontmoet.

De middag was vrij, een heerlijk moment om zelf te doen waar je zin in had. Een moment van rust werd geadviseerd, want in de komende week volgen we nog een druk programma. Een aantal studenten was gaan picknicken in een nabijgelegen park, heeft daar gezongen en genoten van het lekkere weer! Ook de nodige Joodse gezinnen hadden het park opgezocht, om daar met het gezin samen te zijn. Voor hen is de sjabbat een echte gezinsdag.
Anderen trokken de oude stad in, wat ook een belevenis was om daar op sjabbat te komen, een wereld van verschil met de andere dagen van de week. Dan is er één en al bedrijvigheid, maar op de sjabbat is er rust. Mensen die de sjabbat niet strikt houden en in de buurt van deze wijk komen, zullen dat te horen krijgen, wat tot relletjes kan uitlopen.
Vrije tijd gaf ook de mogelijkheid om wat sjekkels uit te geven en souvenirs in te slaan, als tastbare herinneringen aan deze bijzondere Israëlreis en dit mooie land!

Om 19 uur stond de maaltijd gereed. De keuze was royaal en het zag er allemaal even smakelijk uit. De rijst, de kip, groenten en paste: het ging er bij de meeste inmiddels wel weer in. En we konden ook wel weer een bodem(pje) gebruiken, want er wachtte ons nog een boeiende lezing. Een voorganger van een synagoge, die in de ochtend bezocht was, kwam een lezing houden over de Messias belijdende beweging in Israël.
Deze lezing was de moeite waard om nog eens overdacht en besproken te worden. Daarom trokken veel van ons nog even de stad in, ook om daar de sfeer te proeven. De sjabbat is voorbij en het leven gaat hier weer volop verder. Daarna snel richting bed, want om 7 uur staat het ontbijt weer gereed.

Dag 5: Bokér tov!

Ha lieve lezers!

 Deze dag ging vroeg van start. Rond acht uur draafden we het hostel uit en trokken de Oude Stad in. Als eerst gingen we naar Bethesda. Nu is het een mooie binnenhof in de stad met een kerk uit de tijd van de kruisvaarders. Hier zijn nog goed de verschillende bouwlagen te zien van de verscheidene gebouwen, die in de loop van de tijd over elkaar gebouwd zijn. Vaag was zelfs nog een stukje zuilengang uit de tijd van Jezus te zien. Op deze plek hield prof. Huijgen een korte meditatie en zongen we in de mooie kerk die daar was.

We liepen verder door de stad en af en toe vertelde ons gids het één en ander. Onze gids verdient ook enige aandacht. Ze komt uit Antwerpen en woont nu al járen in Israël. Wij zijn ongeveer net zo oud als haar kleinkinderen en worden dan ook als zodanig verzorgd, superlief.
Verder door de Oude Stad liepen we de Via Dolorasa, de lijdensweg van Jezus. Heel bijzonder om te zien dat zoveel gelovigen uit de hele wereld deze weg lopen!

De sjabbat begint vrijdag als de zon ondergaat en dit wordt gevierd in de synagogedienst en ook bij de Kotel, de klaagmuur (klaagmuur mogen we eigenlijk niet zeggen van onze gids). Een grote groep ging naar de synagoge en aansluitend aten ze met verschillende gezinnen. Dit was een heel bijzondere ervaring. De joodse mensen ontvingen ons heel hartelijk. Er waren mooie gesprekken tussen de gezinnen en ons.We hebben enorm veel geleerd van hun gebruiken. Wat een heel speciaal moment was tijdens de maaltijd was als de kinderen gezegend worden door hun vader. De zegen van Efraïm en Manasse, dit zijn de enige broers in de Bijbel, waarvan geen ruzie of kwaadaardigheden onderling bekend is.

Bij de Kotel was het ook net zo prachtig! Het plein stond vol met orthodoxe en minder orthodoxe Joden en wij er dan tussen:). Het was een heel blij gebeuren. Het begin van de sjabbat is een feestelijk iets! Er wordt veel gezongen, geklapt, gedanst en gebeden. Een grote eenheid tussen de Joden is aanwezig en de liefde voor God en Zijn volk wordt bezongen; Chai Jisrael- Israel leeft! Sjabbat shalom!
Nu is het dan sjabbat en ook wij doen het deze dag rustig aan!

Sjabbat shalom!